ζεόλιθοι

Ομάδα ένυδρων πυριτικών ορυκτών του νατρίου και του ασβεστίου. Η κρυσταλλική δομή τους χαρακτηρίζεται από ένα δίκτυο που αποτελείται βασικά από τετραεδρικές ομάδες SiO₄ και ΑlΟ₄, μεταξύ των οποίων παρεμβάλλονται ιόντα μετάλλων (Ca,Na)^- και μόρια ύδατος. Το ύδωρ που περιέχεται στους ζ. μπορεί να αποβληθεί εύκολα με θέρμανση. Η αποβληθείσα ποσότητα ύδατος ποικίλλει ανάλογα με τη θερμοκρασία και μπορούν οι ζ., σε κάθε στιγμή, να ανακτήσουν τη χαμένη ποσότητα νερού με ιοντοανταλλαγή. Στην αξιοσημείωτη αυτή φυσικοχημική τους ιδιότητα βασίζονται και οι διάφορες πρακτικές εφαρμογές τους, όπως η απορρόφηση της σκληρότητας του ύδατος και των ανεπιθύμητων οσμών. Η προέλευση των ζ. συνδέεται με υδροθερμικές δράσεις ή με εξαλλοιώσεις. Συναντώνται σε ηφαιστειογενή και εκρηξιγενή πετρώματα· στην Ελλάδα βρέθηκαν μέσα στα ηφαιστειακά πετρώματα της Σαντορίνης, της Μυτιλήνης, της Θράκης και αλλού. Στην ομάδα των ζ. ανήκουν το ανάλκιμο, ο χαβασίτης, ο χεϊλανδίτης, ο μεσόλιθος κ.ά.

* * *

οι

αργιλοπυριτικά ορυκτά στο κρυσταλλικό πλέγμα τών οποίων περιλαμβάνονται ιόντα μετάλλων, αλκαλίων και αλκαλικών γαιών, όπως νατρίου, καλίου και ασβεστίου, καθώς και μορίων νερού.

[ΕΤΥΜΟΛ. Αντιδάνεια λ., πρβλ. αγγλ. zeolite < zeo- (πρβλ. ζέω «βράζω») + -lite (πρβλ. λίθος). Η λ. μαρτυρείται από το 1887 στον Αναστ. Κ. Χρηστομάνο].